Czy skuteczność terapii wzrasta wraz z czasem praktyki i doświadczeniem psychoterapeuty?

„Czy skuteczność terapii wzrasta wraz z czasem praktyki i doświadczeniem psychoterapeuty?”

Kiedy Steven Hayes, współtwórca psychoterapii ACT oraz jeden z najbardziej wpływowych obecnie naukowców w dziedzinie psychologii, w swoim webinarze organizowanym przez „ACBS Polska” i „Uczę się ACT”, zadał to pytanie, poczułem się tak, jakby wsadził kij w mrowisko!

Intuicyjnie moja odpowiedź brzmiała: TAK.

Bycie efektywnym terapeutą dla klientów i ciągła praca w celu poprawy umiejętności zawodowych stanowią przecież moje główne wartości jako psychologa. Dlatego w mojej praktyce zawsze wybierałem podejścia terapeutyczne oparte na dowodach, z potwierdzoną naukowo skutecznością. W ten sposób też poznałem Terapię Akceptacji i Zaangażowania (ACT), którą praktykuję obecnie. Jest to podejście do zdrowia psychicznego należące do tak zwanej „Trzeciej fali behawioryzmu” o najsilniej rozbudowanej bazie naukowej. Przecież trenuję pływanie –  moje wyniki polepszają się im dłużej i częściej ćwiczę. Wiem to, bo czuję się teraz lepiej podczas ćwiczeń niż pięć lat temu, kiedy to rozpocząłem regularne trenowanie. Mogę też porównać wyniki czasów, czy przepływane długości w poszczególnych stylach, z moich początków i teraz – co potwierdza, że pływam lepiej.

Badania naukowe, na które natrafiłem potwierdzają, że niektóre grupy zawodowe tj. astronomowie, szachiści, matematycy czy księgowi wykonując dany zawód mają tendencję do polepszania swoich wyników w miarę zdobywania doświadczenia (Shanteau, 1992).

„Ale czy na pewno ja się polepszyłem w ciągu mojej 16 letniej praktyki klinicznej?” Kiedy zadałem sobie to pytanie, zauważyłem co dzieje się w moim środku. Jak narasta niepokój i lęk.

„A co jeśli nie?”

Mam nadzieję, że TAK i czuję, że TAK – w końcu poświęcam na to mnóstwo czasu, energii i środków. Nie różnię się tym jednak od innych terapeutów, którzy jak wskazują badania, również postrzegają siebie jako stale rozwijających się zarówno w zakresie wiedzy, jak i umiejętności w trakcie swojej kariery zawodowej (Miller, 2014).

Z pewnością w ciągu mojej praktyki stałem się popularniejszym terapeutą. W chwili obecnej mam dużo więcej osób chętnych do podjęcia się u mnie psychoterapii, niż jestem w stanie przyjąć.

„Czy jednak popularność oznacza to samo, co skuteczność?” – Znów zauważyłem jak mój umysł zaczyna wątpić.

Kiedy odkryłem wyniki badań sugerujące, że psychoterapeuci, którzy są najbardziej popularni (to znaczy najchętniej wybierani przez klientów) mają podobnie wysoką skuteczność  (Minami i in., 2009) poczułem ulgę. Niestety nie trwała za długo, te same badania pokazują jeszcze jedną prawidłowość – mianowicie, że doświadczeni terapeuci wcale nie są bardziej skuteczni niż absolwenci (Minami i in., 2009).

„Ja tak samo skuteczny jak absolwent, który zaczyna u mnie w ośrodku praktykę kliniczną?” tym razem zalała mnie złość i zdumienie.

Niestety nie było to jedyne badanie, które to potwierdza. Prawdziwym horrorem okazały się doniesienia Goldberga i jego współpracowników (2016), pokazujące, że skuteczność terapeuty może nawet się zmniejszyć z czasem praktyki i doświadczeniem.

„No to teraz wszyscy się na tobie poznają”- szeptał mój mózg –„Przecież nigdy nie czułeś się kompetentnym terapeutą. Teraz wreszcie zobaczą to też inni!”

Wtedy też, zdałem sobie sprawę, że utknąłem w pułapce mojego umysłu. Zamiast dalszej wewnętrznej walki wybrałem, by poświęcić kilka minut, żeby się zakotwiczyć. Po kilku minutach poczułem jak z każdym oddechem wracam z mojej wewnętrznej burzy na bardziej spokojne wody umysłu.

Przypomniały mi się słowa mojego pierwszego nauczyciela ACT – Kelly’ego Wilsona. Słowa, które tyle razy ja sam powtarzałem moim studentom zachęcając ich do podjęcia się wyzwania jakim jest pomaganie innym:

„A co jeśli uczucie braku kompetencji jest ceną jaką się płaci za bycie kompetentnym terapeutą?”

Poczucie kompetencji, za którym tak gonimy staje się z biegiem czasu toksyczne i jeśli kupujemy je bez zastrzeżeń, może zniekształcać to, jak postrzegamy efekty naszej pracy (Miller, 2013). Tracimy przez to ważne możliwości rozwoju, utrudnia nam efektywną pracę i oddala nas od tego co dla nas ważne w byciu psychoterapeutą.

Wyobraziłem sobie też, że trenując pływanie nie dostaję feedbacku od trenera, a moją efektywność oceniam jedynie na podstawie tego czy wygrywam, czy przegrywam zawody lub które zdobywam miejsce w stawce zawodników. Byłoby mi strasznie ciężko poprawiać wyniki i to jak pływam.

Podobnie w psychoterapii potrzebna jest nam ocena nie tylko w zakresie efektu końcowego, ostatecznego wyniku terapii, ale raczej ustawiczna ewaluacja naszej pracy w różnych jej momentach oraz ocena poziomu różnych umiejętności, których w pracy używamy.

Co mi teraz podpowiada mój umysł?

Potrzebuje ocen moich klientów w różnych momentach pracy terapeutycznej.

Potrzebuję więcej superwizji opartej na ocenie rzeczywistego materiału pracy terapeutycznej (np. nagrań audio czy wideo), niż tej opartej o opowiadanie historii o klientach, którzy sprawiają mi trudności.

Potrzebuje wreszcie treningu umiejętności terapeutycznych przynajmniej na równi z tym, jak i wiedzy o nowych metodach pracy.

Jaki więc będzie mój pierwszy krok w tym kierunku?

Ja już wiem J

A jaki jest najmniejszy krok, który Ty sam możesz zrobić?

Hubert Czupała

Goldberg, S.B. , Rousmaniere, T. , Miller, S.D. , Whipple, J. 4 , Nielsen, S.L. , Hoyt, W.T. , & Wampold, B.E. (2016a). Do Psychotherapists Improve With Time and Experience? A Longitudinal Analysis of Outcomes in a Clinical Setting. Journal of Counseling Psychology, 63 (1), 1-11.

Minami, T., Davies, D. R., Tierney, S. C., Bettmann, J. E., McAward, S. M., Averill, L. A., Huebner, L. A., Weitzman, L. M., Benbrook, A. R., Serlin, R. C., & Wampold, B. E. (2009). Preliminary evidence on the effectiveness of psychological treatments delivered at a university counseling center. Journal of Counseling Psychology, 56, 309-320. doi:10.1037/a0015398 14

Miller, S. D., Hubble, M. A., Chow, D. L., & Seidel, J. A. (2013). The outcome of psychotherapy: yesterday, today, and tomorrow.

Miller, S., Hubble, M., & Duncan, B. (2013). The secrets of supershrinks: Pathways to clinical excellence. Psychotherapy Networker.

Shanteau, J. (1992). Competence in experts: The role of task characteristics. Organizational behavior and human decision processes, 53(2), 252-266.